سوالات متداول در خصوص واكسيناسيون كوويد-١٩

١- آيا همه افراد كشور بايد واكسن كرونا بزنند؟هر چه تعداد بيشتري از مردم واكسن دريافت كنند سبب پاك شدن سريعتر كشور از بيماري و كاهش خطر بيماري كروناويروس مي شود. در شرايط واقعي بدليل محدوديت منابع واكسن، امكان واكسن زدن همه افراد در كشورهاي مختلف دنيا و ايران وجود ندارد ولي اگر بيش از ٧٠درصد جامعه نسبت به بيماري مصون شوند خودبخود سبب كاهش انتقال ويروس بيماري شده و حتي افراديكه واكسن نزده باشند نيز از واكسيناسيون سايرين به شكل غير مستقيم سود خواهند برد.

٢- آيا تنها راه پيشگيري از بيماري كرونا واكسيناسيون است؟

خير. در طي ماههاي گذشته نشان داده شده كه رعايت توصيه هاي بهداشتي مانند  استفاده از ماسك مناسب،  رعايت نكات بهداشتي در محل زندگي ، فاصله گذاري اجتماعي و پرهيز از اجتماعات و شستن دستها تا حد بسيار زيادي در پيشگيري از ابتلا به كرونا موثر بوده اند ولي بايد توجه كرد كه ادامه اين راهها عملا زندگي مردم را با مشكل جدي مواجه ساخته و لطمات اقتصادي فراوان به همراه داشته است. علاوه بر اين محدوديت هاي فوق از نظر ارتباطات عاطفي و سلامت رواني خانواده ها نيز آسيب زيادي ايجاد كرده است و مشخص است كه اين روشها را نمي توان چند سال ادامه داد و لذا با استفاده از واكسيناسيونبه عنوان يكي از مهمترين راهكارهاي پيشگيري و كنترل بيماري، اميد مي رود كه در طي چند ماه بتوان به زندگي معمولي برگشت.

٣- آيا دريافت واكسن كرونا، بر حسب زمانبندي و اولويت بندي افراد پر خطر خواهد بود؟

خير. در طي ماههاي گذشته نشان داده شده كه رعايت توصيه هاي بهداشتي مانند  استفاده از ماسك مناسب،  رعايت نكات بهداشتي در محل زندگي ، فاصله گذاري اجتماعي و پرهيز از اجتماعات و شستن دستها تا حد بسيار زيادي در پيشگيري از ابتلا به كرونا موثر بوده اند ولي بايد توجه كرد كه ادامه اين راهها عملا زندگي مردم را با مشكل جدي مواجه ساخته و لطمات اقتصادي فراوان به همراه داشته است. علاوه بر اين محدوديت هاي فوق از نظر ارتباطات عاطفي و سلامت رواني خانواده ها نيز آسيب زيادي ايجاد كرده است و مشخص است كه اين روشها را نمي توان چند سال ادامه داد و لذا با استفاده از واكسيناسيونبه عنوان يكي از مهمترين راهكارهاي پيشگيري و كنترل بيماري، اميد مي رود كه در طي چند ماه بتوان به زندگي معمولي برگشت.

٤- چه افرادي از نظر ابتلا به بيماري كرونا پر خطر هستند؟

بررسي اطلاعات ماههاي قبل در سراسر دنيا و همچنين كشور خودمان نشان مي دهد كه گرچه همه افراد و همه گروه هاي سني و شغلي در معرض ابتلا و عوارض بيماري كروناويروس هستند ولي برخي افراد در صورت ابتلا به بيماري دچار فرم شديدتر مي شوند و ميزان بستري شدن و يا مرگ در آنها بيشتر است مثل افراد بالاي ٦٥ سال و يا افرادي كه دچار چاقي مفرط ،  برخي بيماري هاي قلبي عروقي، ريوي مزمن، سرطان ها و يا ديابت هستند .  در برخي مشاغل نيز احتمال مواجهه با ويروس عامل بيماري در آن ها خيلي زياد تر از ديگران است مثل افرادي كه در محيط كوچك بسته كار مي كنند و در تماس زياد با تعداد زيادي از مردم هستند و تهويه كافي در محيط كارشان وجود ندارد. افراد شاغل در كارهاي بهداشتي درماني بدليل مراجعه بيماران در معرض خطر ٧ برابر بيشتر نسبت به ساير مردم هستند.

٥- اولويت بندي گروه هاي جمعيتي براي دريافت واكسن چگونه است؟

بر اساس سند ملي واكسيناسيون كويد١٩، واكسيناسيون در ٤ فاز انجام مي‌شود.

v     در فاز اول واكسن براي گروه‌هاي زير تزريق مي شود:

·        كاركنان ارايه دهنده خدمات بهداشتي درماني كه در خط اول پاسخگويي به بيماران كوويد هستند.

·        افراد با ريسك بسيار بالاي بستري شدن و مرگ به دليل كوويد مانند:

o       افراد با ريسك بالاو افراد كم‌توان ذهني و جسمي ساكن در مراكز نگهداري و پرسنل اين مراكز

o       افراد ساكن در خانه‌هاي سالمندان و پرسنل خانه‌هاي سالمندان

o       جانبازان ساكن در مراكز نگهداري جانبازان و پرسنل اين مراكز، و جانبازان بالاي ٥٠ درصد و جانبازان شيميايي تنفسي

v     گروه‌هايي كه در فاز دوم واكسن دريافت مي كنند عبارتند از:

·        افراد مسن

·        بالاي ٨٠ سال/ ٧٥ سال/ ٧٠ سال/ ٦٥ سال

·        افراد با بيماري‌ها و شرايط زمينه اي پر ريسك ١٦ تا  ٦٤سال (بر اساس اولويت سني  از بالا به پايين در لايه‌هاي ١٠ سال به ١٠ سال از ٦٤ سال به پايين) شامل:

·        ابتلا به بيماري‌هاي خاص مانند سرطان تحت درمان با شيمي درماني يا پرتودرماني، بيماران پيوند عضو شده يا ساير بيماران دريافت‌كننده داروهاي سركوب كننده يا تضعيف كننده ايمني يا مبتلا به نقص سيستم ايمني، بيماري‌هايي مانند ديابت، بيماري‌هاي قلبي و پرفشاري خون و چاقي مفرط

v     گروه‌هايي گه در فاز ٣ واكسن دريافت مي كنند عبارتند از:

·        افراد ساكن در مراكز نگهداري جمعي و پرسنل آنها مانند:

o       افراد ساكن در زندان ها، مراكز تاديب زير نظر سازمان زندان ها/ افراد ساكن در گرمخانه ها و سكونت‌گاه‌هاي موقت شهرداري ها

o       سربازان و نظاميان ساكن در آسايشگاه هاي شبانه روزي در نهادهاي نظامي و انتظامي

o       افراد ساكن در مراكز نگهداري كودكان بي سرپرست و بدسرپرست

o       مهاجرين ساكن در كمپ‌هاي رسمي مهاجرين / مددجويان ساكن در كمپ‌هاي ترك اعتياد

·        ساير پرسنل نظام سلامت كه در خط اول پاسخگويي به بيماران كوويد نيستند

·        افراد در مشاغلي كه در تماس بيشتر با مردم و خطر بيشتر ابتلا هستند. مانند پرسنل شعب بانك‌ها،

·        حمل و نقل عمومي، پليس، معلمين و ساير كاركنان مدارس، پرسنل توليد و توزيع مواد سوختي، توليد و توزيع مواد خوراكي، پشتيباني زيرساخت‌ها) برق، آب، گاز، ارتباطات(خدمات شهري)آتش نشان، پاكبان،....)، مراقبان و ساير كاركنان مهد‌كودك‌ها

·        افراد ٥٥ تا ٦٤ سال

v     در فاز چهارم، ساير افراد جامعه بر اساس اولويت سني و بيماري زمينه اي واكسن دريافت مي‌كند

٦- آيا واكسيناسيون رايگان است يا بايد براي آن هزينه پرداخت كرد؟

وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي برنامه واكسيناسيون رايگان تمامي آحاد مردم را در دست اجرا دارد و هزينه‌اي توسط مردم براي دريافت واكسن پرداخت نمي شود.

هر فرد بالاي ١٨ سالي كه در كشور جمهوري اسلامي ايران ساكن است، فارغ از مليت و قوم و زبان، واكسينه خواهد شد و نياز به داشتن دفترچه بيمه، يا پرداخت هزينه به هيچ عنوان نمي باشد.

٧- آيا افراد مي توانند انتخاب كنند كه چه نوع واكسني دريافت كنند؟

توجه به اين جمله كه "بهترين واكسن واكسني است كه زودتر از بقيه به دست شما مي رسد"،  نشان از اهميت سرعت واكسيناسيون همگاني است و اهميت كمتر نوع واكسني كه استفاده مي شود. هر چند تمام واكسن هاي تاييد شده بازار فاز مطالعات باليني را طي كرده و ايمن و بي خطر هستند اما همواره اين حق براي افراد وجود دارد كه در صورتي كه چند نوع واكسن براي تزريق در اختيار داشته باشد، بتواند واكسن مورد انتخاب خود را دريافت نمايد. در همه دنيا توصيه مي شود كه منتظر برند خاصي نباشيد و هر چه زودتربا اولين واكسن در دسترس، خود را ايمن نماييد.

٨- آيا درست است كه واكسن كرونا  عوارض زيادي دارد؟

در مورد واكسيناسيون كرونا بايد توجه كرد كه نگراني ها ي مردم و جامعه پزشكي به دلايل زير زياد است: اولا واكسن جديد است و هنوز در كشورهاي مختلف ميليونها دوز آن استفاده نشده و اطلاعات وسيعي در مورد عوارض احتمالي آن در استفاده وسيع ميليونها نفر وجود ندارد. ثانيا واكسيناسيون كرونا جمعيت زيادي را در طي مدت نسبتا كوتاهي تحت پوشش خواهد برد مثلا ١٠ ميليون نفر طي يك دوره دو ماهه واكسن تزريق مي كنند لذا ممكن است عوارض خيلي نادر كه در هر صد هزار نفر يك مورد هم بروز كند ممكن است به شكل تجمعي بروز كرده و نگراني ايجاد نمايد. ثالثا گروههايي كه واكسن كرونا دريافت مي كنند در بسياري از اوقات افرادي هستند كه داراي بيماريهاي زمينه اي پرخطر هستند و يا از افراد سالمند هستند كه به طور معمول در ريسك بالاتر بروز بيماريهاي مختلف و بستري شدن در بيمارستان هستند. حال وقتي اين جمعيت را در تعداد وسيع و دوره زماني كوتاه واكسن تزريق نماييم هر بيماري كه در اينها بروز كند و منجر به بستري در بيمارستان شود ممكن است مردم را نگران عوارض ناشي از واكسيناسيون نمايد. اين رويداد گريز ناپذير است ،اما در مورد واكسن هاي COVID-١٩ در اكثريت كساني كه اين واكسن ها را دريافت كرده اند ، تاكنون عارضه شديدي گزارش نشده است.

٩- شايع ترين عوارض جانبي كه پس از دريافت واكسن هاي كوويد١٩ ممكن است رخ دهد، چيست؟

بعد از واكسيناسيون ممكن است عوارض جانبي محدود و خفيفي رخ دهد كه طبيعي است ونشانه آن است كه واكسن، بدن شما را محافظت مي كند. عوارض جانبي رايج عبارتند از درد در محل تزريق، قرمزي و تورم در بازودر محل ورود سوزن، و همچنين خستگي، سردرد، درد عضلاني، لرز، تب گذرا و برخي علايم خفيف ديگر. گاهي اين عوارض جانبي مي تواند توانايي شما را در انجام فعاليت هاي روزمره را تحت تأثير قرار دهد، و نياز به استراحت داشته باشيد اما معمولا در طي چند روز برطرف مي شود.  موضوع مهم كه بايد در استفاده از واكسن ها توجه نماييم اين است كه فوائد آنها در حفظ سلامت ما صدها برابر بيشتر از احتمال عوارض احتمالي واكسيناسيون و يا خطر انجام ندادن واكسيناسيون و ابتلا به بيماري است.

در موارد خيلي نادر ممكن است برخي عوارض با شدت بيشتر هم رخ دهد كه ممكن است علت برخي از آنها مرتبط با واكسن باشند وليكن بايد توجه كرد كه در صورت عدم استفاده از واكسن، خطرات و عوارض بيماري بسيار شديدتر و بيشتر است. از عوارض بسيار نادر مي توان به احتمال بروزواكنش حساسيتي شديد (آنافيلاكسي) اشاره كرد كه قابل پيش بيني نيست و بر حسب اتفاق ممكن است بدنيال مصرف هر نوع ماده غذايي و يا دارويي رخ دهد. به طور متوسط احتمال بروز اين عارضه يك در يك ميليون نفر رخ مي دهد كه عموما در دقايق اول بعد از دريافت دارو يا واكسن رخ مي دهد. به همين علت به افراد توصيه مي شود حدود ١٥ تا ٢٠ دقيقه بعد از واكسيناسيون در محل مركز بمانند. اگر كسي علايم شديدي بعد از دريافت واكسن داشت يا اينكه بعد از سه روز همچنان عوارض وجود داشت و برطرف نشده بود ميتواند برار بررسي دقيق مشكل به مركز خدمات جامع سلامت محل زندگي خود مراجعه و توسط پزشك مركز بررسي شود

١٠-  آيا بعد از تزريق واكسن كرونا، آزمايش كوويد ١٩ فرد مثبت مي شود و احتمال  بيماري يا ناقل شدن او وجود دارد ؟

خير. چون در واكسن يا تنها قطعاتي از ويروس وجود دارد يا صرفا پروتئين هاي غيرقابل تكثير ويروس وجود دارند. ايجاد بيماري در اثر واكسن از اساس غيرعلمي و غيرممكن است و هيچ يك از واكسن هاي كوويد ١٩ باعث  مثبت شدن آزمايش PCR  (نمونه حلقي/بيني كويد١٩) نمي شود. تزريق واكسن با تقويت پاسخ ايمني بدن باعث توليد آنتي بادي موثر مي شود، اما برخي انواع پيشرفته ي آزمايش‌هاي سرولوژي (شناسايي آنتي بادي) بعد از تزريق واكسن، مي تواند آنتي بادي هاي مطلوب تشكيل شده ي بعد از واكسن را شناسايي نمايند.

واكسن هاي كوويد ١٩به سيستم ايمني بدن ما مي آموزد كه چگونه ويروس عامل كوويد ١٩را بشناسد و با آن مبارزه كند. گاهي اين روند مي تواند علائمي مانند تب در سه روز اول بعد از واكسيناسيون ايجاد نمايد. پيدايش اين علائم در سه روز اول، طبيعي هستند و نشانه اين است كه بدن در حال ايجاد ايمني در برابر ويروس كوويد ١٩است. خود واكسن، بيماري كوويد ١٩ ايجاد نمي كند. بلكه ورود ويروس در تجمعات در همان روزها، قبل از آنكه واكسن اثراتش را شروع كند، باعث بيماري مي شود، پس همچنان بايد نكات پيشگيرانه را رعايت نمود.

بعد از واكسيناسيون چند هفته طول مي كشد تا در برابر ويروس كوويد ١٩ ايمني ايجاد شود. اين بدان معناست كه اگرشخص بلافاصله قبل يا دقيقاً پس از واكسيناسيون در معرض ويروس كوويد ١٩قرار بگيرد بيمار شود. اين به اين دليل است كه واكسن وقت كافي براي محافظت نداشته است. پس اگر گهگاه فردي را ديديد كه پس از واكسيناسيون دچار علايم شد و تست او مثبت شد به اين معنا است كه يا در زمان واكسيناسيون، ويروس از قبل در بدن او وجود داشته و چند روز بعد بيماري خود را نشان داده است و يا در روز واكسيناسيون در تجمعي مانند اتوبوس، فروشگاه و ... ،حضور داشته و ويروس قبل از دريافت واكسن، وارد بدن او شده است و فرصتي براي اثربخشي خوب واكسن وجود نداشته و فرد بيمار شده است. بنابراين بايد مراقب باشيم و در محل هاي شلوغ و يا حتي در مراكز واكسيناسيون از تجمع خودداري كنيم.

ضمن اينكه پوشش ايمني ايجاد شده توسط هيچ واكسني صد درصد نيست و درصدي از افراد ممكن است حتي بعد از دريافت دو دوز واكسن نيز به بيماري مبتلا شوند، اما نكته مهم اين است كه معمولا بيماري در اين افراد بسيار خفيف تر و احتمال مرگ و مير در اثر بيماري نيز بسيار بسيار كمتر از افرادي است كه واكسينه نشده اند.

١١- من دو ماه پيش به كرونا مبتلا شدم، آيا الان ميتوانم واكسن بزنم؟

در صورت ابتلاي به كرونا، بعد از گذشت حداقل يك ماه از بهبودي كامل بيماري، فرد ميتواند واكسن دريافت كند. كساني كه بعد از دريافت دوز اول واكسن به بيماري مبتلا ميشوند هم بايد حداقل يك ماه بعد از بهبودي كامل براي دريافت دوز دوم واكسن مراجعه كنند.

١٢- من فردا نوبت واكسيناسيون دارم اما كمي تب دارم و احساس خستگي و ضعف ميكنم، آيا فردا براي واكسيناسيون مراجعه كنم و اگر مراجعه نكنم، بعدا نوبت واكسن من از بين مي رود؟

خير، در صورتي كه فرد مبتلا يا حتي مشكوك به بيماري كرونا يا ساير بيماريهاي تبدار باشد ، بايد تا بهبودي كامل، جهت دريافت واكسن صبر كند و در صورتي كه جزو هر يك از گروه هاي هدف واكسيناسيون باشد، نوبت ايشان محفوظ است و بعد از بهبودي ميتواند مراجعه و واكسن دريافت نمايد

١٣- من به خاطر بيماري خاصي كه دارم دارو مصرف ميكنم، آيا ميتوانم واكسن بزنم و اگر بخواهم واكسن بزنم بايد داروهايم را قطع كنم؟

در اين خصوص با توجه به شرايط متفاوت بيماران نمي توان نظر يكساني براي همه داد و هر بيماري بايد قبل از دريافت واكسن با پزشك معالج خود مشورت نموده و نظر ايشان را جويا شود.

١٤- آيا خانم هاي باردار هم بايد واكسن بزنند؟

طبق آخرين برنامه ابلاغ شده توسط وزارت بهداشت و درمان و بنا به شرايط خاص مادران باردار، برنامه واكسيناسيون مادران باردار پرخطر از اين هفته اجرايي خواهد شد، كه طبق اين برنامه، تمام مادران باردار بالاي ٣٥ سال و مادران  باردار زير ٣٥ سالي كه بارداري آنها پرخطر شناخته ميشود، بعد از هفته ١٢ بارداري واكسينه خواهند شد. مادران باردار براي دريافت اطلاعات دقيق در اين زمينه و دريافت نوبت واكسناسيون در صورت واجد شرايط بودن،  بايد به مركز خدمات جامع سلامت يا پايگاه هاي بهداشتي محل زندگي خود مراجعه نمايند.

١٥- آيا ويدئوهايي كه در خصوص ايجاد حالت مغناطيسي در بدن فرد بعد از تزريق واكسن منتشر شده صحت دارد؟

خير. چسبندگي اشيا فلزي يا غير فلزي به بدن برخي افراد ربطي به واكسيناسيون ندارد و بدليل خاصيت چسبندگي متفاوت پوست افراد است. براي اطمينان از عدم خاصيت آهن ربايي مي توانيد يك ورق كاغذ روي پوست خود بگذاريد و متوجه عدم خاصيت مغناطيس در بدن شويد.

١٦- من هر ٢ دوز واكسنم را زدهام ، باز هم لازم است كه ماسك بزنم و فاصله ام را با ديگران حفظ كنم؟

بله، حتما. در حال حاضر افرادي كه به طور كامل واكسينه شده و دو دوز خود را دريافت نموده اند بايد در جامعه همچنان فاصله اجتماعي و استفاده از ماسك مناسب را رعايت نمايند. بدليل اينكه ممكن است واكسن صد درصد باعث ايمن شدن فرد نشده باشد و فرد در معرض خطر ابتلا باشد. علاوه بر اين اگر فرد مصون  هم شده باشد، مصونيت حاصله سبب محافظت خود او از بيماري شديد و عوارض آن ميشود، ولي ممكن است فرم خفيف بيماري را گرفته و بدون آنكه متوجه شود بيماري را به ديگران منتقل نمايد، لذا در شرايط فعلي كه هنوز درصد پوشش واكسيناسيون در جامعه به حد مطلوب نرسيده، افراد واكسينه شده، بايد همچنان توصيه هاي بهداشتي را به دقت رعايت كنند.